Jeroen Hermkens

Hoe Utrecht kan profiteren van kunstenaars

door Agnes Koerts

“Prettige leefomgeving maakt gelukkiger, socialer”

"Had iemand ooit van Bilbao gehoord zonder het Guggenheim museum?" Jeroen Hermkens, beeldend kunstenaar en UDB-lid, pleit voor meer zichtbare kunst en cultuur in Utrecht. "We snakken naar schoonheid" zegt hij. En hij ziet dat grote culturele projecten een verrassende invloed hebben. "De bouw van het Antwerps Museum MAS heeft in korte tijd een verpauperde wijk een ander imago gegeven".

Jeroen Hermkens zwerft dagelijks door de stad als hij niet in zijn werfkelder-atelier bezig is. Laat zich inspireren. Maakt schilderijen en tekeningen, legt straten, pleinen, bouwputten vast. Hij mist kunst in de openbare ruimte. "De aankleding van de stad, beelden, fonteinen, de consoles onder de straatlantaarns van Pyke Koch. Dat allemaal is van groot belang. Een prettige leefomgeving maakt gelukkiger, zorgt voor socialer gedrag. Veel bedrijven onderkennen dat belang al veel langer en hebben kunst in hun gebouwen gehaald. Onderzoek heeft uitgewezen dat een prettigere werkomgeving zorgt voor betere prestaties en het ziekteverzuim naar beneden brengt. Toch is er nog te weinig oog voor het belang van de kunst".


Foto: Fontein Feest der Muzen van Joop Hekman bij de Stadsschouwburg te Utrecht

‘Kunst en cultuur' riep ik nog

Een paar jaar geleden was hij op een bijeenkomst over de erfenis van de start van de Tour de France, 2015 in Utrecht. Het ging over wat de Tour opleverde en hoe daarvan verder te profiteren: hoe krijgen we bezoekers naar Utrecht.
Terugkijkend zegt hij: "Allerlei mensen spraken over zaken als de bereikbaarheid van de stad, verbetering van het winkelaanbod, gratis wifi en gastheren en -vrouwen op het Centraal Station. Maar dat zijn geen zaken waarmee je mensen naar je stad lokt. ‘Kunst en cultuur' riep ik nog, als een verdwaalde in de woestijn. Al ons geld naar het Centraal Museum voor opzienbarende exposities en niet naar rotondes. Want wat maakt een stad uitdagend om er heen te gaan? En ik noemde Bilbao en 't Guggenheim, Antwerpen en MAS. En dat we snakken naar schoonheid. We vergeten nog wel eens dat kunst en cultuur onze eerste levensbehoefte is. Zonder dat liepen we nog in berenvellen met speren achter elkaar aan in de bossen achter Zeist".

De echte wereld en ver daar beneden de kunsten

Er bestaat een tweedeling volgens Jeroen Hermkens: de grote echte wereld en ver daar beneden de kunsten. "Onze wereld wordt geregeerd door verstandige mensen die alles weten van infrastructuur en economie. Vanuit gesloten torens worden beslissingen genomen die niet altijd goed uitpakken. Zou een opener uitwisseling van gedachten niet leiden tot betere beslissingen? Zou het niet verstandig zijn de kunsten automatischer mee te laten kijken bij belangrijke vraagstukken? Een andere manier van kijken en denken voegt een dimensie toe. De afdelingen economie en cultuur bij elkaar brengen hoorde ik een oud-wethouder nog roepen"

Creatieve broeinesten in Utrecht

Bij een aantal besluiten vindt Hermkens het eigenlijk nu al logisch. Hij heeft een lijst met suggesties voor Utrecht.
"Vormgevers, theatermakers en kunstenaars kunnen een positieve bijdrage leveren bij de totstandkoming van het stationsgebied. Zitten er in creatieve broeinesten als Vechtclub XL of het Kapitaal geen jonge vormgevers die oplossingen kunnen aandragen waarvan de grote wereld nog geen weet heeft. Gaming, de digitale wereld, er wordt nog te weinig gebruik van gemaakt. Op plekken rond de stadscentra ontstaan creatieve vrijplaatsen in verlaten fabrieksgebouwen. Daar werken ondernemers op andere wijze, meer bewust van milieu, moderne media, alternatieve energie of verbouwen van groente. Ze worden tijdelijk geaccepteerd totdat de belangrijke beslissingen uit de grote wereld uitgevoerd gaan worden. Hun activiteiten worden niet op de juiste waarde geschat".

De kracht van de kunstenaar:
Elke dag opnieuw beginnen
en vertrouwen op je intuïtie

"Kunstenaars moeten betrokken worden. Maar waar zijn die creatievelingen dan, zult u vragen. En dat is waar. Beeldend kunstenaars zijn niet georganiseerd. Bij bezuinigingsvoorstellen in de culturele sector maken theatermakers en muzikanten stampei maar beeldend kunstenaars hoor je nooit. Verdwijnen van de Kunstuitleen, verhoging van de BTW, kunstenaars wachten af in een hoekje".

"Toch is in de moderne kunst de belangrijkste boodschap politiek. Maar kunstenaars kiezen voor museale plekken om hun boodschap uit te dragen. Er zijn gelukkig wel voorbeelden van mensen uit de kunsten die bestuurlijk of politiek actief zijn geworden. En dan heb ik het niet over Victor Hugo of Constantijn Huygens. Cox Habbema die als toneelspeelster bewust directeur van de Amsterdamse Schouwburg werd. Als je ergens verstand van hebt moet je ook je verantwoordelijkheid nemen, zei ze. Vaclav Havel die als toneelschrijver president werd. Ik twijfel een beetje of ik tweederangs acteurs die president van Amerika werden in dit rijtje moet noemen. Er is voor het eerst een afdeling kunsten bij de Koninklijke Academie voor de Wetenschappen die zich regelmatig opwerpt als woordvoerder van de kunstwereld.
Wat is de kracht van de kunstenaar? Een schilder begint elke dag met een wit doek. Elke dag opnieuw beginnen en vertrouwen op je intuïtie. Reageren op wat je ziet".

Utrecht spannender, opener en aantrekkelijker

"Ik ben er afgelopen weken op gewezen dat ik realistisch moet zijn en haalbare doelen moet hebben. Er moet resultaat zijn, is mij gezegd. Realisme is bijna een scheldwoord voor me. In de schilderkunst heb ik er een hekel aan. En in de grote wereld, jarenlang heeft op het Centraal Station een prachtige spreuk gestaan; we moeten realistisch zijn en het onmogelijke eisen.
Laten we dat in ons achterhoofd houden. Laatst hebben we met de UDB ons gebogen over twee belangrijke plekken in de stad: Tivoli Vredenburg en de Bibliotheek op het Neude. Hoe kunnen we daar de kunst inzetten om deze toonzettende culturele plekken uitdagender te maken, mooier te maken. Hoe kunnen we een begin maken om Utrecht spannender, opener en aantrekkelijker maken. Als onze krachten hier uitmonden in iets prachtigs komt die verandering in de mindsetting vanzelf op gang".

Foto: Monument Polar Bears in het Hogelandsepark

Foto: Sappho van Bourdelle in het Hogelandsepark

Meer interviews

Home » Interviews » Jeroen Hermkens